Is zwijgen het nieuwe normaal?
Moeten we tegenwoordig op zoek naar die zaken waarover gezwegen wordt? Regeringen hebben in conflicten de mond vol over de vijand, maar zwijgen over burgerslachtoffers. Oliemaatschappijen schrijven op hun websites over energietransitie maar zijn discreet over hun acties om hun aandelen (op korte termijn) te laten stijgen.
Omdat de gletsjers het voorbij decennium 65% sneller smolten dan het decennium daarvoor trok de VN secretaris-generaal, Antonio Guterres, naar de Himalaya om ons van daar op 30 oktober toe te schreeuwen1
Stop de waanzin. We moeten nu handelen om […] de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C, om de ergste klimaatchaos af te wenden. De wereld kan niet wachten
Hij doet dat niet alleen omdat het verdwijnen van gletsjers ganse delta’s droog zet maar ook omdat dit smelten één van de zes gevreesde tipping points is voor klimaatverandering. Als de ijsmassa van de gletsjers te ver daalt veroorzaakt dat rechtstreeks onzekerheid in water- en voedselvoorziening. Deze vernietiging van levensomstandigheden en basisinfrastructuur brengt een vluchtelingenstroom op gang, waardoor lokale culturen verdwijnen. Het onrechtstreekse gevolg van het verdwijnen van gletsjers is een versnelling in opwarming van de aarde omdat minder warmte naar de ruimte terug gestraald wordt2.
Dat Guterres zijn oproep op 30 oktober deed is geen toeval. Hij zweeg nog over de COP28 die op 30 november in Dubai start. Oliemagnaat Sultan Ahmed Al Jaber, bestuursvoorzitter van Abu Dhabi National Oil Company en minister van industrie en geavanceerde technologie zal deze leiden. Bestuurt de vos straks het kippenhok?
Transitie-initiatieven van de grootste spelers
Een snelle blik op de websites van vier betrokken olie bedrijven geeft aan dat ze beweren net-zero te willen zijn tegen 2050. Althans voor hun eigen productie. Voor wat er met hun producten gebeurt voelen ze zich niet verantwoordelijk. Recent pasten ze de timing van een aantal transitie-initiatieven aan. Al deze initiatieven moeten namelijk op korte termijn voldoende rendement hebben om winst en aandeelhouderswaarde te laten stijgen. Ze gaan er ook meer en meer van uit dat fossiele brandstoffen langer gebruikt zullen worden. Weliswaar in combinatie met de nog embryonale Carbon Capture Storage (CCS) technieken.
We vergelijken twee Europese bedrijven met twee Amerikaanse spelers.
| Bedrijf |
Winst 2022 (miljard $) |
Winst 2023 Q3 (miljard $) |
|---|---|---|
|
Shell |
18 |
6,2 |
|
BP |
27,6 |
3,3 |
|
Chevron |
36,5 |
6,5 |
|
Exxon Mobile |
56 |
9,1 |
Shell
Shell legt het tempo voor de transitie bij zijn klanten.
“De strijd tegen klimaatverandering is dringend. Bij gebrek aan duidelijke signalen van de vraagzijde bestaat het gevaar dat we de mogelijkheden blijven uitbreiden. De wereld zou zich moeten concentreren op de oplossingen die de maatschappij zo ver mogelijk op weg helpen naar net zero, zoals hernieuwbare energie, biobrandstoffen, waterstof en CCS” 3 Dit volgens sir Andrew Mackenzie, sinds 2021 voorzitter van de Raad van Bestuur van Shell.
In 2022 verhuisde het hoofdkantoor definitief naar London om los te komen van EU-regels voor energietransitie.
De Shell-baas, Nederlander Ben van Beurden, trad per 1 januari 2023 terug als topman van het olie- en gasconcern. Hij werd opgevolgd door de Canadees Wael Sawan. Van Beurden maakte van Shell een gasbedrijf. Dat en de oorlog in Oekraïne zorgen ervoor dat de winst steeg naar $ 18 miljard. Wael Sawan gaat duidelijk voor aandeelhouderswaarde en stootte initiatieven die minder dan 10% renderen af. Daaronder ook investeringen in duurzame energie. Ook een aantal topmensen werden ondertussen vervangen. Onder hen Marjan van Loon die Shell Nederland sinds 1 januari 2016 leidde. “Wij zijn Marjan van Loon zeer dankbaar”, stelt CEO Wael Sawan. “Onder haar leiding hebben we in Nederland een stevig fundament gelegd voor onze omslag naar schonere energie”. Haar opvolger Frans Everts bouwt verder op het fundament dat onder Van Loon is gelegd, op een “voor Shell commercieel aantrekkelijke manier“.
Shell verzekert zijn toelevering van LNG via een contract met Qatar voor 27 jaar, ingaand vanaf 2026 en dus tot 2053, drie jaar nadat van Shell verwacht wordt net-zero te zijn4.
BP
“Performing while transforming” luidt de eerste boodschap op het internet.
De vroeger CFO Murray Auchincloss werd in september van dit jaar tot CEO bevorderd. De vorige CEO, Bernard Looney, had met onmiddellijke ingang ontslag genomen te midden van een lopend onderzoek naar persoonlijke relaties met collega’s van het bedrijf. “BP’s strategie realiseren en BP transformeren van een internationaal oliebedrijf naar een geïntegreerd energiebedrijf” luidt de opdracht.
Die transitie wordt gerealiseerd door te innoveren op het gebied van bio-energie (het aanmaken van Renewable Natural Gas (RNG)5), toeleveren van snelle opladers voor elektrische wagens, waterstof (voorlopig vooral uit gas met opvang van koolstof), en windturbines op zee.
BP verzekert zijn toevoer van LNG door zes nieuwe schepen in dienst te nemen en zich in te kopen in diverse projecten. De LNG terminal in Freeport, Texas in de VS en verschillende gaswinningsprojecten in Australië, UAE, Indonesië, Trinidad en Angola zijn daar enkele voorbeelden van.
Chevron
“Voldoen aan de energiebehoeften van vandaag en morgen, dat is energie in ontwikkeling” is de eerste slogan op de Chevron website.
In hun review van 2022 staat “Ons doel is om veilig een hoger rendement, minder koolstof en superieure aandeelhouderswaarde te realiseren in elke bedrijfsomgeving”.
Door innovatie in 120 projecten en een investering van $ 2 miljard in CCS tot 2028 wil Chevron lagere CO2-uitstoot realiseren. Onder andere met projecten in hernieuwbare energie en energie opslag voor transport (wind- en zonne-energie voor elektrische voertuigen en RNG) en door methaan in de pijpen te houden (zowel door er minder van te verbruiken als het niet te laten ontsnappen)6.
Maar om zich in de LNG-markt te positioneren nam Chevron eind oktober zijn branchegenoot Hess Corporation over voor $ 50 miljard7. Hess is marktleider op vlak van productie van schalieolie8 en -gas, een van de grootste producenten in het diepe water van de Golf van Mexico.
ExxonMobil
ExxonMobil is een van de grootste spelers op de olie- en gasmarkt.
Vooraan op de website staat “De behoefte aan energie is universeel. Daarom zijn wetenschappers en ingenieurs van ExxonMobil pioniers op het gebied van nieuw onderzoek en nieuwe technologieën om de uitstoot te verminderen en efficiëntere brandstoffen te maken. Wij zetten ons in om op verantwoorde wijze te voorzien in de energiebehoeften van de wereld.”
Volgens ExxonMobil is er nog heel lang behoefte aan fossiele brandstoffen en blijven zij de meest performante leverancier. Voor ExxonMobil betekent “energietransitie” evenveel of zelfs meer fossiele brandstoffen gebruiken maar met minder koolstof of CO2 als bijproduct9. Daarom zet ExxonMobil ook in op CCS (daarvoor werd Denburry gekocht voor $ 4,9 miljard10), waterstof (uit aardgas met opvang van CO2) en reductie van koolstof voor transport (filters en specifieke e-fuels11 voor voertuigen, schepen en vliegtuigen)
Begin oktober nam ExxonMobil Pioneer Natural Resources over voor $59,5 miljard12. De deal is er om toegang te krijgen tot nieuwe bronnen van olie en gas uit boringen en fracking. Het is blijkbaar goedkoper, gemakkelijker en rendabeler een bedrijf voor zo’n prijs te kopen dan zelf te exploreren. Of zijn de grenzen van nieuwe rendabele exploiteerbare bronnen bereikt?
Aandelenkoers
Het is duidelijk dat oliebedrijven bij voorkeur hun winst en bijhorende aandeelhouderswaarde maximaliseren, nu en op langere termijn. Hun aandelen kenden een dip in de chaos van de corona-crisis maar na een aarzeling bij de start van de oorlog in Oekraïne zijn ze vooral in de VS meer dan hersteld. In Europa missen de CEO-wissels hun effect op korte termijn niet. Door het milieu belastende fracking van schalieolie hebben de VS nu een overschot aan olie en gas en bedienen ze Europa dat los wil komen van Russisch gas. Dat zien we o.a. aan de grote investeringen in nieuwe terminals aan beide zijden van de oceaan. Ook in de geopolitiek waar de VS zo met China bezig zijn dat ze hun positie in het olierijke Midden-Oosten verwaarlozen. De grotere koersstijging van olieaandelen in de VS geeft ook aan dat de economie daar momenteel beter draait dan in Europa13.
Wurggreep
Oliebedrijven hebben dus wel degelijk de cashflow voor grote initiatieven. Door te gokken op langer gebruik van fossiele brandstoffen met minder CO2-uitstoot door bijv. CCS technologie of e-fuels passen grote oliebedrijven de transitie aan naar wat ze zelf goed kunnen. Zo houden ze elkaar in een wurggreep voor hogere aandeelhouderswaarde i.p.v. resoluut te investeren duurzame energie.
Eindigen de oliebedrijven met deze wurggreep ooit op het lijstje van Eastman Kodak, Nokia, RIM (met BlackBerry), ITT, Digital Corporation…? Allemaal bedrijven die hun markt gecreëerd hebben maar ondertussen verdwenen zijn of nog nauwelijks een schaduw zijn van wat ze ooit waren.
Ondertussen formuleert het International Energy Agency in zijn Outlook 202314 enkele interessante en hoopgevende conclusies
- Investeringen in duurzame energie zijn met 40% gestegen t.o.v. 2020, vooral omdat ze rendabeler en veiliger zijn;
- Bij deze investeringen wordt de piekvraag naar klassieke fossiele brandstoffen nu bereikt. Kolen worden vervangen door het zuiverder LNG en duurzame energiebronnen als zonne-energie en windmolens;
- Maatregelen in de VS en EU versnellen de introductie van elektrische voertuigen;
- Vertraging in de Chinese economie vermindert de vraag naar kolen en olie terwijl het land fors investeert in duurzame energie en elektrische voertuigen;
- Dit is niet het einde van de fossiele brandstoffen, we moeten blijven investeren in duurzame energievormen als zuivere elektrificatie en e-fuels, ook en vooral voor de opkomende economieën.
“…topproducenten van fossiele brandstoffen nog meer ontginning plannen ondanks klimaatbeloften”. Het rapport toont aan dat regeringen van plan zijn om in 2030 ongeveer 110% fossiele brandstoffen te produceren dan nodig is om de opwarming te beperken tot 1,5°C, en 69% meer dan nodig is om de opwarming te beperken tot 2°C.”
Het belooft een spannend eindejaar te worden om deze editie van de VN COP over klimaat voor jou te volgen.
1 ‘Stop the madness’ of climate change, UN chief declares | UN News
2 Mountain glacier melting – Interconnected Disaster Risks (interconnectedrisks.org)
3 E-fuels of elektrobrandstoffen worden gemaakt met behulp van afgevangen kooldioxide of koolmonoxide, samen met waterstof uit duurzame elektriciteitsbronnen zoals wind-, zonne- en kernenergie.
4 Thoughts on the energy transition | ExxonMobil
5 ExxonMobil completes acquisition of Denbury | ExxonMobil
7 Renewable Natural Gas (RNG) of hernieuwbaar aardgas, ook bekend als biomethaan, is biogas dat is opgewerkt tot een kwaliteit die vergelijkbaar is met die van fossiel aardgas en een methaanconcentratie heeft van 90% of meer. Door CO2 en andere onzuiverheden uit biogas te verwijderen en de methaanconcentratie te verhogen tot een niveau dat vergelijkbaar is met dat van fossiel aardgas, wordt het mogelijk om RNG te distribueren via bestaande gasleidinginfrastructuur. RNG kan worden gebruikt in bestaande apparaten, waaronder voertuigen met aardgasverbrandingsmotoren (aardgasvoertuigen).
8 Schalieolie en schaliegas worden gewonnen door middel van fracken, bij productieboringen wordt het gesteente gebroken door middel van chemicaliën en kleine ondergrondse explosies.
9 Innovation, profit and purpose on the road to net zero | Shell Global
10 Shell sluit 27-jarige LNG-deal met Qatar: ‘Goed voor leveringszekerheid’ | RTL Nieuws
11 Actions to Reduce our Carbon Intensity — Chevron
12 Chevron Announces Agreement to Acquire Hess — Chevron
13 Het wonder dat de Amerikaanse economie heet | De Standaard
14 Executive summary – World Energy Outlook 2023 – Analysis – IEA
15 Production Gap: het verschil tussen hoeveelheid GTCO2eq / jaar aan BKG ‘ en die gepland zijn versus het hoeveelheid GTCO2eq / Jaar dat zou mogen geloosd worden volgens IPCC scenario’s om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C of 2°C
16 Production Gap Report 2023 | UNEP – UN Environment Programme