Wat leert de oorlog in Oekraïne?
De oorlog in Oekraïne toont jou en mij elke dag dramatische beelden maar houdt ons ook een spiegel voor over onze samenleving. Die spiegel toont bijv. dat…
- Europa afhankelijk is van Rusland en Oekraïne voor olie, gas en sommige voedingstoffen. Naast schaarste door minimaliseren of blokkeren van de toevoer of door het invoeren van sancties is er ook veel speculatie die anticipeert op stijging van grondstofprijzen;
- Europeanen meer solidair zijn dan vermoed. Mensen met christelijke achtergrond, vooral blanke vrouwen en kinderen met (voor Polen en Oekraïne) een gemeenschappelijke vijand zijn welkom;
- Mr Poetin, en bij uitbreiding veel Russen, onze Westerse economische logica niet volgen. Ze maken ruzie met hun grootste klanten om de vervlogen grootsheid van Rusland te herstellen;
- Economie, grondstoffen en mentaliteit erg verweven zijn en dat ons westers “democratisch” en het Russisch autoritair denken erg verschillen.
De oorlog verbergt de klimaatopwarming
De oorlog trekt alle aandacht in de (multi)media. Zo vielen de aankondigingen van de zesde IPCC rapporten (AR6) over klimaatverandering nauwelijks op tussen de vele berichten en beelden over Oekraïne. Is dat een probleem?
De oorlog in Oekraïne is een “lokaal” conflict, in die zin dat die zich (tot nu toe) afspeelt in één land. En al is dat het grootste land op het Europese continent, toch is de ellende nog enigszins te overzien. De gevolgen van dit conflict, (kunstmatige) tekorten aan brandstoffen, voedsel en de bijhorende hoge prijzen, zijn dan wel weer wereldwijd voelbaar.
Door de klimaatopwarming en de afwisseling van hittegolven en overstromingen zullen een aantal traditionele graanschuren van onze wereld het af en toe laten afweten. Dat verstoort ook de toelevering en zal de prijzen doen schommelen. Ook dit is een mondiaal probleem en treft vooral de zwaksten van de samenleving.
Kunnen we beletten dat na de COVID-19 pandemie en de oorlog in Oekraïne klimaatopwarming de volgende ramp wordt die het nieuws dagelijks overheerst?
Denk verder dan de oorlog
De maatregelen waarmee we de gevolgen van de oorlog aanpakken, kunnen maar beter zo worden genomen dat ze ook de klimaatopwarming bestrijden!
Om Rusland onder druk te zetten, willen we onafhankelijk worden van Russische olie en gas. Moeten we dan snel investeren in terminals om op grote schaal “Liquified Natural Gaz” aan te voeren? Dat gas wordt in de VS gewonnen via milieubelastende fracking processen of komt uit andere autoritaire staten als de Emiraten. Het argument van snel reageren en accepteren van het rekken van CO2 uitstotende brandstoffen als overgangsfase gaat maar ten dele op. Europa heeft vaak het verwijt gekregen naïef te zijn met zijn politiek om zich zo afhankelijk te maken van Russische grondstoffen in ruil voor verwachte vrede. We negeren als sinds de jaren ’70 van vorige eeuw alle signalen van klimaatopwarming die ons er toe hadden moeten aanzetten zuiniger om te gaan met energie, in al zijn aspecten. Beter isoleren van gebouwen, minder verbruiken in industriële processen en transport, beter absorptie van CO2 door behoud van grote (oer-)bossen, enz. Dat we nu snel moeten handelen onder druk van een oorlog was te vermijden.
War is the greatest of all agents of change
George Orwell, The Lion and the Unicorn, 1941
Als we op middellange tot lange termijn denken, moeten we nu versneld investeren in hernieuwbare energiebronnen. Naast het isoleren van gebouwen en minder energie verbruiken in industriële processen en in transport, moeten we ook ons eigen gedrag aanpassen. Zijn we bereid om eens de trein te nemen i.p.v. de wagen? Zijn we bereid onze e-commerce levering met twee dagen uit te stellen zodat het transport kan geoptimaliseerd worden? Zijn we bereid kledij te dragen tot ze versleten is i.p.v. uit de mode? Zijn we bereid een kapot toestel te (laten) herstellen i.p.v. de nieuwste versie te kopen? Zijn we bereid een trans-Atlantische vlucht te vermijden door in Europa op vakantie te gaan? Laten we windmolens of hoogspanningsleidingen in onze buurt toe? Enz.
In de kern polsen deze vragen of we bereid zijn de ratrace voor permanente groei van ons kapitaal – en vooral het kapitaal van de 1% rijksten in de wereld – op te geven voor een maatschappij die draait rond de verdeling van rijkdom en de groei van “welzijn” voor. Het centrale thema in “Minder is Meer, Hoe degrowth de wereld zal redden” van Jason Hickel, 2020, uitgegeven in vertaling in 2021 bij epo.
Deze vraag kunnen we slechts beantwoorden als we ook een antwoord vinden op hoe we als burger zelf meer kunnen wegen op de overheidsbeslissingen. Verkiezing na verkiezing zien we in België en in buurlanden hoe traditionele partijen aan aanhang verliezen ten gunste van snel opkomende radicale en/of populistische partijen van rechtse en linkse strekking. Willen we meer inspraak door burgers – via nieuwe mechanismen als bijv. burgerraden – of lopen we populistische leiders na met het gevaar van in meer autoritaire structuren terecht te komen?
Conclusies
De oorlog in Oekraïne is een ramp voor de mensen daar maar als we het goed doen een opportuniteit voor ons om meer in hernieuwbare energie te investeren.
Als we daarentegen te snel reageren op de gevolgen van die oorlog lopen we het gevaar niet eens zover na te denken als onze neus lang is. Dan komen we van de regen in de drup terecht.
De meeste van onze leiders zijn ‘mooiweerleiders’. Ze kwamen bovendrijven vóór het geopolitieke onweer losbarstte. Het zal even duren voor onze politieke systemen andere leiders produceren, zwaargewichten met een wat bredere blik of zelfs een visie op de wereld.
Caroline de Gruyter, De Standaard, vrijdag 22 april 2022
Het gevaar daartoe is reëel in een land als België waar de
- Schulden te hoog zijn (schuldengraad van 118,3 %);
- Budget tekort structureel is (-5,4 % van jaarbudget);
- Groei beperkt is (EU schatting voor groei van 2,7% in 2022 en 2,2% in 2023);
- Inflatie het hoogst is in 30+ jaar (8,31% in maart 2022).
Het wordt in deze omstandigheden niet gemakkelijk voor onze overheid om “de waan van de dag” te overstijgen, structureel te handelen en de burgers mee te nemen in de vereiste veranderingen.
Daartegenover moet diezelfde burger van de overheid dergelijke structurele maatregelen eisen. Dat vraagt meer dan met een T-shirt met “Climate Justice Now” erop achter een renner aan te lopen of zich aan een doelpaal vast te binden. Ook al zijn dat verdienstelijke pogingen die de media halen.
Wat doe jij vandaag concreet om net iets minder energie te verbruiken?
Volgende blogs gaan verder in op hoe we hier als burger kunnen over nadenken en er actief aan kunnen bijdragen.
