Kwam de kerstman een week vroeger?

Een week te vroeg?

In het weekend van 17 en 18 december 2022 kwamen twee interessante overeenkomsten tot stand.

• De EU besloot om het emissiehandelsysteem (Emission Trading System, ETS) te verstrengen voor bedrijven en uit te breiden tot gebouwen en transport;
• De VN conferentie over diversiteit besloot om het “30-30 systeem” in te voeren en 30% van de wereldoppervlakte te beschermen tegen 2030.

Beide besluiten moeten we afzetten tegen de “Planetary Boundary”* grenzen. Deze worden gemonitord door het Stockholm Resilience Centre dat aangeeft dat de draagkracht van de aarde is overschreden voor “onafbreekbare producten” of Novel Entities, biodiversiteit, ontbossing, vervuiling door meststoffen (fosfor en stikstof) en klimaatverandering – in dalende volgorde. De nieuwe maatregelen helpen tenminste voor twee van de grensoverschrijdingen. Nu nog de vervuiling door onafbreekbare producten (denk aan PFAS) en overbemesting met stikstof en fosfor wereldwijd aanpakken.

De EU verstrengt het ETS systeem

Het emissiehandelsysteem (ETS) werd in 2005 opgericht met de bedoeling dat bedrijven die teveel CO₂ uitstoten daarvoor rechten moeten kopen. Bedoeling was om met deze investeringen de CO₂ uitstoot te verminderen. Tot nu toe waren er echter te veel en te goedkope emissiecertificaten en bijv. transport en gebouwen vielen niet onder deze regels.

In de nacht van 16 op 17 december werden veranderingen aan het systeem goedgekeurd tussen Europese lidstaten en de Europese Commissie o.l.v. Tsjechië, de huidige voorzitter van de raad van ministers**. Doelstelling is om CO₂ emissies met 62% te reduceren t.o.v. het niveau van 2005.

De belangrijkste maatregelen zijn

• Een plan om alle gratis emissierechten uit te faseren tussen 2026 en 2034;
• Een heffing op geïmporteerde producten die gemaakt zijn met teveel CO₂ uitstoot, het zgn. “Carbon Border Adjustment Mechanism” (CBAM). 47,5 miljoen aan emissierechten worden gebruikt om opvolging en controle te financieren;
• Het invoeren van een ETS II systeem voor transport over de weg en voor gebouwen vanaf 2027, eventueel 2028 als de energieprijzen te hoog blijven;
• Financiering van de transitie voor innovatie (450 miljoen emissierechten) en sociale ondersteuning (gefinancierd door een extra uitgave van 2,5% aan emissierechten);
• Vanaf 2026 publiceert de EU een overzicht van alle gerapporteerde CO₂ uitstoot door verbrandingsinstallaties in alle lidstaten.

Milieuorganisaties zien dit als een vooruitgang. Politici hebben vooral schrik dat het hun begroting verder ontregelt en dat het sociale fonds niet toereikend zal zijn. Bedrijven vrezen voor oneerlijke concurrentie van buiten Europa.

Alles moet nu door parlement en commissie worden bevestigd.
En België?
Ons land verkoos niet aan de onderhandelingen deel te nemen want de vier bevoegde ministers zaten niet op één lijn. Karel Verhoeven omschreef in zijn Commentaar van 19 december*** mevr. Zuhal Demir, Vlaamse minister van Energie, als ‘Margaret Thatcher, maar dan van de Aldi’. De minister gokt teveel op “I want my money back” en werkt te weinig aan maatregelen voor de lange termijn.

VN COP15 over diversiteit

In Montréal kwamen van 7 tot 19 december 196 landen bijeen onder de auspiciën van de VN om samen een visie en maatregelen te definiëren om de afname van biodiversiteit te stoppen. Sommige wetenschappers vrezen dat we een zesde grote uitroeiing meemaken. Als we niet doen, kunnen tegen 2030 namelijk één miljoen soorten uitsterven. Dat zou grote economische gevolgen hebben omdat veel mechanismes die grondstoffen voorzien dan verdwijnen. De vorige vijf uitroeiingen veroorzaakten het uitsterven van 75 tot 95% van alle bestaande leven. De laatste werd 66 miljoen jaar geleden veroorzaakt door de inslag van een grote meteoriet in de Golf van Mexico. Toen effende de uitroeiing van de Dinosauriërs het pad voor de ontwikkeling van zoogdieren.

De besluiten van de COP15 willen zo’n uitroeiing verhinderen door°

• Het verlies aan natuurgebieden met hoge waarde voor diversiteit te stoppen;
• Wereldwijd ten minste 30% van de land- en zeegebieden die van belang zijn voor de biodiversiteit in stand te houden door middel van doeltreffende, billijk beheerde, ecologisch representatieve en goed verbonden systemen. Om dat te realiseren worden inboorlingen van de gebieden betrokken om met hun methodes ecosystemen regeneratief te onderhouden;
• Stedelijke gebieden te vergroenen;
• De invasieve vreemde soorten met 50% en meer te verminderen om hun effect op lokale ecosystemen te beperken;
• Het verloren gaan van voedingstoffen met de helft te verminderen evenals het gebruik van meststoffen, pesticiden, chemicaliën en het dumpen van plastic afval;
• De steun aan bedrijven die biodiversiteit schade toebrengen te laten dalen en (grote) bedrijven aan te moedigen acties voor behoud van biodiversiteit te rapporteren;
• Op een rechtvaardige manier de initiatieven die biodiversiteit bedreigen te heroriënteren en herbestemmen. Daarvoor wordt een jaarlijks hulpfonds van $ 200 miljard vrij gemaakt.

Eigen aan deze formules van VN COP conferenties (Conference of the Parties) is dat de overeenkomsten noch bindend noch afdwingbaar zijn en niet door alle landen ondertekend worden. In dit geval is dat bijv. Congo, omdat de beloofde 200 miljard niet gegarandeerd is en veel te laag ligt tegenover de nodige 700 miljard.
Er zijn ook geen evaluatiemeetings gepland. En cynisch genoeg besloten de EU landbouwministers net na dit weekend om nog een extra studie te wijden aan het impact op de landbouwopbrengst door het verminderen van pesticiden. Lobbyisten hebben hun werk goed gedaan door de ministers bang te maken met voedseltekorten door de oorlog in Oekraïne. Het laatste wat Europese regeringen willen riskeren zijn voedseltekorten naast een energiecrisis.

Maar deze overeenkomst op de COP15 voor biodiversiteit in Montréal heeft hetzelfde gehalte als de bekende COP25 voor het Klimaat van december 2015 in Parijs. Die COP heeft sindsdien al wel concrete resultaten opgeleverd.

We leven dus op hoop dat Santa dit jaar inderdaad één week vroeger kwam.