Wat is er aan de hand?
De economie trekt weer aan en daarom wordt meer beroep gedaan op gasreserves om elektriciteit te maken. Maar nu blijkt dat de strategische reserves tijdens de zomer niet tijdig zijn aangevuld. Op dit moment is dat pas voor 40% gebeurd waar 60% normaal is. In sommige landen is het nog lager. Zo heeft Duitsland slechts 16% reserve, omdat daar de Russische leverancier Gazprom die voorraden beheert!
Daarbij komt dat 2021 een droog jaar was met minder wind dan normaal. Daardoor daalde de elektriciteitsproductie door waterkrachtcentrales en hadden windmolens een lagere productie.
In dezelfde periode sluit Duitsland zijn kerncentrales, wil Nederland minder gas oppompen in Groningen en slepen in Noorwegen de onderhoudswerken aan gaswinningsmachines veel langer aan dan gepland.
Dat alles creëert een vraag die groter is dan het aanbod met prijsstijgingen als logisch gevolg.
Als Gazprom omwille van geopolitieke spanningen rond Oekraïne en de opening van de Nord Stream 2 pijpleiding niet meer verkoopt via de korte termijn markt en enkel nog gas levert dat via langlopende contracten besteld is, valt de bevoorrading nog eens met 25% terug.
De gasprijzen stijgen dus drastisch en ook de afgeleide prijs per KWh elektriciteit. Een situatie die niet snel zal veranderen omwille van de vele factoren die spelen.
De gevolgen
Deze situatie toont nog eens aan hoe strek Europese landen afhankelijk zijn van Russisch gas voor verwarming en de productie van elektriciteit. Dat is heel sterk voor de Baltische landen, Duitsland en Oostenrijk, eerder beperkt voor België en Frankrijk en nihil voor Spanje. Alternatieven als LPG uit de VS, Qatar of Egypte zijn niet snel te realiseren omwille van de complexe logistiek en de beperkte beschikbaarheid. Op korte termijn zijn deze alternatieven dus duur.
De markt wordt verstoord omdat Gazprom niet de normale regels volgt om het aanbod te vergroten als de vraag stijgt. Het normale prijsmechanisme speelt daardoor niet. De prijs stijgt dus tot uitzonderlijke hoogte. Er is geen tekort aan gas want bij de opening van de Olympische spelen belooft V. Poetin jaarlijks 19.000.000.000 m3 gas extra te leveren aan “bevriend” China.
Ondertussen zoeken veel landen hun toevlucht tot het aankopen en verstoken van steenkool. Daarbij wordt meer CO2 geproduceerd en zijn dus duurdere emissiecertificaten nodig, waardoor de prijs voor elektriciteit nog meer stijgt.
Hoge gasprijzen verlokken energiebedrijven om hun gasvoorraden op de korte termijn markt te verkopen. Op korte termijn levert dat grotere operationele winsten op dan er elektriciteit mee te maken. Momenteel heerst er het morele probleem van hoge winsten maken terwijl de voorschotfacturen voor energie bij klanten verdrievoudigen. Op middellange termijn stelt dat de vraag van herbevoorrading. Zullen de problemen tijdig opgelost zijn om tegen een redelijke prijs aan te kopen?
De grote afhankelijkheid van energie en de hoge prijzen voor aardgas en elektriciteit stellen te maken keuzes op scherp: ofwel gaan we snel en verder investeren in klassieke en vervuilende fossiele brandstoffen om de prijzen te drukken of toch te stabiliseren ofwel houden we de prijzen hoog om druk uit te oefenen op de transitie naar groene energiebronnen en om onze afhankelijkheid van energie te verlagen.
Lessen
Als puntje bij paaltje komt, is het nog steeds snel ieder voor zich. Elk land past eigen regels toe om de energiefactuur voor de burger aanvaardbaar te maken, zonder de oorzaken aan te pakken. De prijs van aardgas blijft immers onveranderlijk hoog.
Deze periode geeft ook duidelijk aan dat de oorzaak niet bij één reden of één land ligt en dat de oplossing ook niet van één land zal komen. Voor onze regio zal er een aanpak op Europees niveau moeten komen
Dit is nog maar een voorproefje, Rusland kan het nog harder spelen op korte termijn. Door klimaatverandering krijgt Rusland op langere termijn nog meer gas- en oliebronnen in handen en wordt misschien ook de graanschuur van Europa. Dit is dus een vingeroefening in mensen overtuigen van de energietransitie m.b.v. hogere energieprijzen waarbij iedereen mee kan en mee over gaat. In deze kunst van overtuigen en in beweging krijgen is een belangrijke rol weggelegd voor de overheid, maar dat pleit tegen een vrije markt.
