Methaan als broeikasgas
Broeikasgassen houden de warmte van de zon vast in de atmosfeer. Koolstofdioxide (CO2) is het meest bekende en meest besproken broeikasgas. Omdat het het meeste voorkomt, gemakkelijk te detecteren is, direct de temperatuur van de atmosfeer regelt en erg lang in de atmosfeer blijft hangen. Maar er zijn veel meer broeikasgassen en die hebben – met uitzondering van waterdamp – een erger effect dan CO2. Methaan heeft het voordeel dat het na twaalf jaar wegstroomt uit de atmosfeer. Onderstaande tabel zet enkele van die broeikasgassen in perspectief.
| Naam | Formule | GWP * |
Concentratie ** 1750 - 2019 |
Door menselijke activiteit als | |
|---|---|---|---|---|---|
|
Waterdamp |
H2O |
|
|
|
Koelinstallaties |
|
Koolstofdioxide |
CO2 |
1 |
280 ppm |
411 ppm |
Verbranden fossiele brandstoffen, Ontbossen, Productie van cement, kalk, staal, kunstmest… |
|
Methaan |
CH4 |
25 |
700 ppb |
1850 ppb |
Landbouw, Verwerking en verbranding van afval, Lekken bij gasproductie, Transport |
|
Lachgas of Distikstofoxide |
N2O |
289 |
270 ppb |
335 ppb |
Verbranden voor transport en verwarming – Landbouw via kunstmest – Petrochemie, oa salpeterzuur |
|
Gefluoreerde koolwaterstoffen
CxFyClz |
CFK |
1300 |
0 ppt |
500 ppt |
Koelvloeistoffen, Oplosmiddelen, Brandblusstoffen |
|
HCFK |
11 000 |
0 ppt |
300 ppt |
||
|
Zwavelhexafluoride |
SF6 |
23 900 |
|
|
Transormatoren, dubbel glas |
|
Stikstoftrifluoride |
NF3 |
17 200 |
|
|
Ontvetten bij productie LCD-schermen en zonnecellen |
* GWP: de warmte die word geabsorbeerd door elk broeikasgas in de atmosfeer, relatief tov de warmte die zou worden geabsorbeerd door dezelfde hoeveelheid CO2
** ppm: parts per million / ppb: parts per billion / ppt: parts per trillion
Methaan vervuilers
Belangrijke bronnen van methaan zijn natte gronden met rottende planten rond (vandaar de vrees voor ontdooien van de permafrost waarbij veel methaan kan vrijkomen), rijstvelden, vergistingsprocessen van planten en dieren (in bijv. compostering en biomassa installaties, microbiologische afbraak in oceanen, verteringsprocessen van vee, termieten e.d., verbranden van hout voor koken, bosbranden…)
Kort geleden werd onze aandacht gevraagd voor twee specifieke bronnen van methaan vervuiling in onze atmosfeer, nl. stortplaatsen en lekken in de supply chain van aardgas.
Stortplaatsen
Het Nederlandse ruimte-instrument Tropomi van het SRON (Netherlands Institude for Space Research) laat toe om steden met veel uitstoot te identificeren. Uit metingen blijkt dat grote vuilnisbelten grote hoeveelheden methaan uitstoten, bijv.
- Buenos Aires (28 ton / uur), vergelijkbaar met de klimaatimpact van anderhalf miljoen auto’s, op basis van 4,6 ton / jaar per voertuig
- Mumbai (10 ton / uur).
- Lahore (6 ton /uur)
- Delhi (3 ton / uur)
Lekken
Methaan komt ook in grote hoeveelheden vrij bij het ontginnen van aardgas (134 g C02 equivalent / kWh) en bij het transport ervan via pijpleidingen of LNG (Liquified Natural Gas) in oceaantankers (373 g C02 equivalent / kWh). Die verliezen trekken een spoor van methaan-licht door Eurazië en Noord-Amerika met wat spots in Afrika en Australië.
Figuur: De onderzoeksgroep Kayrros brengt de methaanuitstoot uit gas- en oliebronnen in kaart. Deze grafiek compileert data uit 2019 en 2020
Laaghangend fruit
Op zichzelf is dit goed nieuws. Deze bronnen zijn gemakkelijk te identificeren en technisch aan te pakken. De VS willen er zelfs een punt van maken om zich als voorbeeldig leverancier van LNG te profileren, ook al komt hun aardgas veelal voort uit teergronden door fracking (dit is een methode om onder ander schaliegas en schalieolie uit de diepe ondergrond vrij te maken door millimetergrote scheurtjes te creëren in het brongesteente waar het gas in opgesloten zit.
Het is simpel loodgieterswerk. Lekken vinden en fiksen, en oude installaties updaten met moderne technologie die ervoor zorgt dat het methaan niet gewoon in de lucht geloosd wordt. Tot nu toe is het probleem onder de radar gebleven, maar we hopen dat bedrijven wereldwijd, en zeker in Europa, het aanpakken.
Sarah Ann Smith van Clean Air Task Force (CATF)
Methane Pledge
Ondertussen hebben 121 landen beloofd om mee te werken aan het terugdringen van methaan als broeikasgas. Zij ondertekenden op de COP26 in Glasgow van november jl. de “Methane Pledge” waarin ze beloven om tegen 2030 de methaan uitstoot met 30% te verlagen t.o.v. de waarden in 2020. Dat zou in 2050 de temperatuur van de atmosfeer met 0,2°C doen dalen. Dit willen ze bereiken door samen te werken, lokaal adequate acties te ondernemen, de IPCC aanbevelingen te volgen, transparant te communiceren en anderen mee te betrekken.
Drie notoire afwezigen op deze lijst zijn echter Rusland, Algerije en Qatar!
Plaats van België
Op zeven van de negen belangrijke plaatsen voor aardgasverwerking in België stelde het CATF lekken vast. CATF deed metingen bij vijf grote installaties, nl. de LNG-teminal in Zeebrugge, drie compressorstations en een inter-connector op de hogedrukgaspijpleidingen van Fluxys (in Winksele, Zelzate en Zeebrugge). Verder nog bij vier kleinere LNG-tankstations. Ook hier is er dus werk aan de winkel.