Bij aanvang
De eerste dag van de COP28 in Dubai, 30 november 2023, het warmste jaar ooit gemeten1.
In Vlaanderen is het kot te klein want een rechter in beroep heeft de Vlaamse, Federale én Brusselse regeringen op hun plicht gewezen de eigen ondertekende verdragen na te komen. In een uitgebreid arrest argumenteert de rechter2 dat het de plicht van deze regeringen is om hun burgers ook in de toekomst een leefbare omgeving te geven en de daartoe in EU-verband overeengekomen engagementen na te komen. Vooral het feit dat de Waalse regering buiten schot blijft wordt als een politiek statement verklaard.
Vlaanderen en België maken van klimaat een politiek spel in het klein, in Dubai doen ze dat ook op wereldschaal met 198 vertegenwoordigde landen (154 staatshoofden kwamen langs) en meer dan 80.000 deelnemers in twaalf dagen. Onder hen klimaatwetenschappers, bedrijven, 2.456 lobbyisten3, leden van ngo’s en activisten.
Na een vliegende start waarbij heel wat landen (eindelijk) een wezenlijke bijdrage storten in het klimaat ($700+ miljoen) – klimaat aanpassing ($188 miljoen) en Green Climate Fund4 ($12,8 miljard)5 begint het gesteggel over de eindverklaring en de toekomstige rol van fossiele brandstoffen.
We kunnen een brandende planeet niet blussen met een brandslang vol fossiele brandstoffen. De grens van 1,5 graad is alleen haalbaar als we stoppen met het verbranden van alle fossiele brandstoffen. Niet verminderen. – A. Guterres, 11 december 2023, geplande einddatum van COP28
Afspraken
De eindverklaring6 krijgt lofbetuigingen van “historisch” tot degenererende opmerkingen als “er staat weinig in”. De enen zien het als een goede grond van vertrek, anderen ervaren het als een plafond van het haalbare. Wat zijn de hoofdlijnen?
- Hernieuwbare-energiecapaciteit moet wereldwijd tegen 2030 verdrievoudigen vergeleken met 2019 (gebaseerd op afspraken tussen VS en China) en de wereldwijde energie-efficiëntie moet tegen dan dubbel zo hoog zijn (technische uitdaging);
- De uitfasering van steenkool gestookte elektriciteitscentrales zonder CO₂-afvang moet worden versneld;
- Fossiel energieverbruik: er moet worden afgestapt van fossiele brandstoffen in energiesystemen. Dat moet gebeuren op een ‘rechtvaardige, ordelijke en billijke manier’, waarbij de maatregelen in ‘dit cruciale decennium’ worden versneld (een erg politiek en sociaal geladen engagement);
- Reductie van de uitstoot: de uitrol van nul- en lage-emissietechnologieën moet versneld worden. Dat gaat van de overschakeling op hernieuwbare energiebronnen – inclusief kernenergie – tot reductie- en verwijderingstechnologieën, zoals koolstof -afvang, -gebruik en -opslag en koolstofarme waterstofproductie (technische uitdagingen);
- Inefficiënte fossiele brandstoffensubsidies moeten uitdoven. Subsidies kunnen alleen nog ter bestrijding van energiearmoede (politiek en sociaal engagement);
- Om de energiebevoorrading te kunnen blijven garanderen erkent de overeenkomst de rol van ‘transitiebrandstoffen’, zoals aardgas, om de overgang te kunnen maken naar energiesystemen zonder uitstoot van broeikasgassen <em(er zijn genoeg achterdeuren).
Vooral de officiële formulering “een transitie weg van fossiele brandstoffen tot netto nul in 2050’” is voor de enen een zwaktebod en voor de anderen historisch. Gezien vanuit Europa, dat met zijn “Fit for 55” programma al heel wat doet aan reductie van broeikasgassen, is dit inderdaad een soort “we zullen ons best doen”-formulering. Voor landen in Afrika en Zuid-Amerika, die de inkomsten van fossiele brandstoffen nodig hebben om de eigen transitie te betalen, is dit nog net aanvaardbaar. Voor olielanden zoals in het Midden-Oosten is dit het loslaten van hun goudhaantjes.
We kunnen stellen dat op de COP21 van 2015 in Parijs het niet afdwingbare principe aanvaard is om de klimaatopwarming te beperken tot minder dan 2°C, nl. de 1,5°C doelstelling. Nu we weten dat de opwarming eerder 2,4 tot 2,7°C zal worden is het nog steeds niet afdwingbare principe aanvaard om fossiele brandstoffen te verlaten. Ook is de afspraak gemaakt dat alle deelnemende landen begin 2025 aangepaste plannen maken om dit te realiseren.
Mijn collega’s en vrienden, u toonde flexibiliteit, u zette het gemeenschappelijke belang boven het eigenbelang. We verenigden onszelf, we ageerden, we leverden iets af.”…” “Een akkoord is maar zo goed als uitvoering ervan. We zijn wat we doen, niet wat we zeggen. We moeten nu de nodige stappen nemen om akkoorden in acties om te zetten. – Sultan Al Jaber, 13 December 2023, echte einddatum van COP28
Samoa, de voorzitter van een raad van 39 eilanden in de Stille Oceaan die allemaal dreigen zwaar getroffen te worden door de klimaatopwarming, reageert prompt.
Jullie hebben dit akkoord goedgekeurd zonder dat de kleine eilanden hun zeg hebben gedaan – Anne Rasmussen, vertegenwoordiger van Samoa
“De tanker” met alle landen erop neemt een bocht van een paar graden, op de lange termijn en veel verder komt die op een ander continent uit! We weten dat we de 1,5°C niet meer halen en dat zelfs 2°C heel moeilijk wordt. Onder het adagio “elke 0,1°C telt” zijn we hiermee tevreden. De eerste VN milieuconferentie van Stockholm in 1972 startte ook zo en ondertussen hebben we op dat gebied al een heel lange weg afgelegd, weliswaar traag. Doordat we elk jaar opnieuw plannen bekijken en evalueren zal ook dit helpen. Traag weliswaar. Hoever zal de temperatuur doorschieten? Geen idee maar tot 2,3 a 2,7 °C wordt wereldwijd verwacht, voor ons hier in België wordt dat +/- 5°C.
Ik ben ervan overtuigd dat we zullen evolueren naar een economie met een lage of zelfs helemaal geen uitstoot. Ik ben er echter nog niet van overtuigd dat we het tempo zullen halen dat volgens de wetenschappers vereist is. Dat is dan ook onze uitdaging – John Kerry, gezant van J. Biden op COP28
Al blij dat het maar 5°C opwarmt
Zowel de veroordeling door de rechter in beroep (de eerste correctionele veroordeling was op 17 juni 2021) als de kritiek op het COP287 geven aan dat we veel tijd verloren hebben om maatregelen te nemen. Als alle landen vanaf nu hun eigen beloften voor emissiereductie nakomen zal in 2030 het resterende koolstofbudget goed zijn voor een 50 / 50 kans op een opwarming van 2°C. De voorstellen van COP28 zouden gepast zijn geweest als die in 2000 waren beloofd maar in 2023 blijven de voorstellen ver achter om de Parijse toezeggingen van 1,5 °C opwarming te realiseren.
We hebben jaren verloren door de andere kant op te kijken, nu zal het niet meer volstaan een weg van consuminderen óf technologie in te slaan maar is de combinatie van beide nodig om reductie van opwarming met – één of enkele – tienden van een graad te realiseren.
Het wordt dus aanpassen om te leven met 5°C temperatuurstijging én voorkomen dat het nog meer wordt. In de niet afdwingbare principes die in Dubai werden aangenomen staan uitdagingen voor horizontale (aanpassen levenswijze) en verticale (technologie) denkers
Lees de hele reeks rond 'de derde weg'
De derde weg – deel 5: een tussenweg
Belangrijkste bronnen van broeikasgassen Waar liggen de belangrijkste bronnen voor broeikasgassen? Honderd bedrijven die fossiele brandstoffen produceren waren tussen 1988 en 2017 verantwoordelijk voor 71%
De derde weg – deel 4: Wat bracht de COP 28?
Bij aanvang De eerste dag van de COP28 in Dubai, 30 november 2023, het warmste jaar ooit gemeten1. In Vlaanderen is het kot te klein
De derde weg – deel 3: Minder of juist niet?
De twee referentieboeken1 uit Deel 2 van deze bijdrage “Twee visies op het leven “ zetten twee manieren van denken over de toekomst tegenover elkaar:
De derde weg – deel 2: 2 visies op het leven
Hoe sta je in het leven? We kunnen op twee tegenover elkaar staande manieren in het leven staan. Welke bij jou persoonlijk overweegt heeft te