Voorzitter Al Jaber
De start van een “Conference of the Parties on Climate Change” (COP) is altijd een moment waarop verschillende partijen hun visie op de toestand van onze aarde brengen. De start van COP 28 op donderdag 30 november in Dubai heeft nog een extra dimensie. Deze conferentie gaat door in het hol van de leeuw. Bovendien staat ze onder de leiding van oliemagnaat Sultan Ahmed Al Jaber (°1973), bestuursvoorzitter van Abu Dhabi National Oil Company en minister van industrie en geavanceerde technologie van de UAE.
Al Jabers positie leidt tot discussies: zal hij ervoor pleiten de productie van fossiele brandstoffen te beperken voor het klimaat terwijl zijn land grote winsten haalt uit fossiele brandstoffen? Die brandstoffen stoten 15% van alle energiegerelateerde boeikasgassen uit.
Al Jaber zegt zelf hierover1 “Er komt een paradigmaverschuiving. Het politieke transformatieproces moet goed worden aangevuld met privékapitaal en een zakelijke instelling.”
Voorzitter Al Jaber
Dat er een verschuiving komt illustreert hij persoonlijk met de recente opening van het grootste zonne-energie park ter wereld in de UAE. Aldaar is dat het “Groene Goud”. Maar dat de business-mind nog steeds overheerst wordt bewezen door de 150 miljard dollar aan groeiprojecten in de UAE. Daaronder ook het uitbreiden van de productiecapaciteit van ruwe olie tot 5 miljoen vaten per dag in 2030. 15 miljard dollar gaat naar CCS proefprojecten ter beperking van de uitstoot die oliewinning met zich meebrengt.
Het blijft een gok om hem deze conferentie te laten leiden. Het valt nog af te wachten of hij collega-landen en oliebedrijven mee krijgt in zijn gedachtegang. Slechts 1% van alle investeringen in de groene transformatie komt van Big Oil companies2. Persoonlijk blijft hij consequent: realisme betekent voor Al Jaber dat hij accepteert dat de overstap van fossiele brandstoffen alleen zal plaatsvinden als de economie verandert. In de tussentijd kan hij winst maken met olie. Laten we in ons aller belang hopen dat wij als consumenten gesteund door de overheid die verandering in de economie sterk kunnen versnellen.
Hier bekijken we de hoofdboodschap en de rapporten van volgende organisaties: Climate Action Tracker, UNEP en Oxfam.
Climate Action Tracker
In hun rapport “State of Climate Action 2023”3 brengen een aantal onderzoeksorganisaties4 hun bevindingen samen over de toestand van de aarde. Ze evalueren in hoeverre 42 aanbevelingen om de temperatuurstijging tot 1,5°C te beperken gevolgd worden.
Deze organisaties stellen samen met de International Energy Agency vast dat er enorm geïnvesteerd wordt in hernieuwbare energie, recent zelfs meer dan in klassieke brandstoffen. Niet uit liefdadigheid maar omdat de prijzen daalden en het economisch verantwoord is. In 2022 werd zelfs voor het eerst meer elektriciteit uit hernieuwbare bronnen opgewekt dan uit fossiele brandstoffen. Op dit eigenste moment is investeren weer minder aantrekkelijk wegens dure financieringskosten, stijgende grondstofprijzen en concurrentie uit China. Daar worden producten als zonnepanelen en windmolens onderhand niet enkel meer geproduceerd, maar ook ontworpen.
Hoopvol, maar tegelijkertijd stellen ze vast dat enkel de introductie van elektrische voertuigen op niveau is en alle andere 41 aanbevelingen achter lopen. Zes aanbevelingen gaan zelfs de verkeerde kant op. Genoeg redenen dus om in Deel 3 van deze bijdrage deze maatregelen in een zeker detail te bekijken.
Belangrijk voor het vervolg is te onthouden dat de belangrijkste bronnen voor de jaarlijkse uitstoot van 56,8 GtCO2eq 5zijn: energie (20,7%), Industrie (12%), Landbouw en aanverwanten (10,4%), transport (8,1%) gebouwen (3,2%) en afval (2,4%).
UN Environment Programme
De kernboodschap van UNEP’s “Broken Record”6 rapport is heel simpel: de mensheid breekt de verkeerde records! Na het recordjaar 2023 mogen we een veilige temperatuurstijging van 1,5°C, zoals overeengekomen op de COP15 van Parijs in 2015, vergeten. Zelfs een beperking tot 2°C komt in het gedrang. De kans om binnen deze vork te blijven is geslonken tot 14%. Met de huidige gang van zaken en beloftes stevenen we af op een temperatuurstijging van 2,5 à 2,9 °C. Gemiddeld wel te verstaan. Uit de IPCC rapporten weten we dat Europa dan dubbel zoveel opwarmt. M.a.w. er komt een stijging van 5 tot 5,8 °C op ons af! Waterbommen, overstromingen in deltagebieden afgewisseld met kurkdroge zomers zullen meer en meer ons weer van elk jaar bepalen. En dat enkel omdat we in een gebied wonen met milde gevolgen van de klimaatverandering. Tijd om “op de pauzeknop te drukken”. Maar welke pauzeknop? Die van klimaatmaatregelen of die van de temperatuurstijging?
“De anderhalve graad lijkt zo goed als verloren, maar een beperking tot 2 graden is zeker nog mogelijk”
Die stelling baseren ze op de zgn. “Emission Gap”, gedefinieerd als het verschil tussen de geschatte wereldwijde uitstoot van broeikasgassen als gevolg van de volledige uitvoering van de meest recente NDC’s7 versus die onder de goedkoopste trajecten die zijn afgestemd op de lange termijn temperatuurdoelstelling voor 1,5° of 2°C stijging in de Overeenkomst van Parijs. In 2022 steeg de BKG uitstoot nog met 1,2 % i.p.v. te dalen. Volgens de “Emission Gap” stoten we in de komende jaren zo’n overschot aan Gigaton CO2 eq aan BKG uit dat deze de geschatte temperatuurstijging-vork gaan veroorzaken.
België zit qua klimaatdoelen onder de paraplu van de EU, maar slaagt er voorlopig niet om het door Europa opgelegde doel van 55% daling t.o.v. de referentieperiode 2005 te halen. Vandaag zitten we aan 47%.
“België is goed bezig wat betreft hernieuwbare energie, maar ons land geeft elk jaar nog altijd 13 miljard uit aan fossiele subsidies”, Valerie Trouet, directeur van het Belgisch Klimaatcentrum.
In hetzelfde rapport zien we dat de VS en China verantwoordelijk zijn voor 41% van alle uitstoot terwijl ze “slechts” 22% van de wereldbevolking uitmaken. Daarentegen is 38% van de wereldbevolking op vandaag verantwoordelijk voor 21% van alle BKG’n. Vandaar dat het zo belangrijk is dat China en de VS een voorakkoord sluiten8 waarin ze samen verklaren
- De inspanningen om hernieuwbare energie te implementeren te verdrievoudigen tegen 2030. Weet dat China alleen al in 2022 evenveel zonne-energie installeerde als er tot dat jaar wereldwijd werd geïnstalleerd;
- Dat ze kolen-, olie- en gasinstallaties gaan vervangen door wind- en zonne-energie. China opent tot nu toe nog steeds nieuwe kolencentrales om in de energie te voorzien van 1,4 miljard Chinezen en voor de productie van goederen die vaak naar het westen gaan;
- Ook voor andere broeikasgassen als methaan worden grenzen aangekondigd. Dit is nieuw voor China dat zich tot voor kort een ontwikkelingsland noemde.
Bij het lezen van deze overeenkomst is het vreemd vast te stellen dat China en de VS deze inspanningen gaan doen zonder te verwijzen naar de VN en de klimaattoppen. Ze steken de pluimen graag op hun eigen hoeden.
Oxfam en The Guardian
Oxfam, The Guardian, het Stockholm Klimaatinstituut en nog andere experts schreven het gezamenlijke rapport “Climate inequality, a planet for the 99%”9.
De rijkste 10% van de wereldbevolking stoot 50% van de broeikasgassen uit en de armste 50% is verantwoordelijk voor 8% van de uitstoot. En de grootste gevolgen zijn voor de Sub-Sahel en Midden-Amerikaanse bevolking. Ook binnen landen zijn de verschillen tussen steden en het platteland vaak heel groot.
Nog scherper stelt het rapport de uitstoot van de 1% superrijken
- In 2019 verantwoordelijk was voor 16% van de wereldwijde koolstofuitstoot, wat evenveel is als de uitstoot van de armste 66% van de mensheid (5 miljard mensen) en 1,3 doden door hitte veroorzaakte;
- Naar verwachting in 2030 meer dan 22 keer hoger zal liggen dan de veilige limiet toegestaan om onder de 1,5°C opwarming van de aarde te blijven.
De auteurs stellen dat een wereldwijde belasting van 60% op de inkomens van de superrijke 1% het koolstofequivalent van meer dan de totale uitstoot van het Verenigd Koninkrijk zou uitmaken. Deze maatregel zou 6,4 biljoen US dollar opbrengen om hernieuwbare energie en een overgang van fossiele brandstoffen te financieren. Wat goed nieuws zou zijn voor economieën in ontwikkeling.
Tenslotte nog dit
Is deze situatie dramatisch? Ja, want we hebben enkel nog dit decennium om het tij te keren en de temperatuurstijging onder controle te krijgen. In het licht van de voorbije decennia waarin we de andere kant opkeken is dat kort en wellicht té kort. Maar uit het verleden weten we dat de mens leert door voortschrijdend inzicht. Pas als we met z’n allen met onze kop tegen de muur lopen gaan we op grote schaal de dingen anders aanpakken. Momenteel zijn we nog niet op dat punt aanbeland omdat de grote drama’s van klimaatverandering zich ver van hier afspelen.
De snelle en adequate manier waarop het Sars Cov virus werd aangepakt en ook het snel opschalen en goedkoper worden van zonne- en windenergie illustreren de wendbaarheid van de mens.
In dit verhaal is de enige denkfout dat de natuur met heel lange doorlooptijden werkt. Net zoals het twee eeuwen duurde voor we de verschijnselen van klimaatverandering bij ons echt aan de lijve ondervinden duurt het straks meerdere generaties om ons aan te passen, met veel kosten en technologie, én de scherpste kanten van de verandering weg te werken.
Lees de hele reeks rond 'de derde weg'
De derde weg – deel 5: een tussenweg
Belangrijkste bronnen van broeikasgassen Waar liggen de belangrijkste bronnen voor broeikasgassen? Honderd bedrijven die fossiele brandstoffen produceren waren tussen 1988 en 2017 verantwoordelijk voor 71%
De derde weg – deel 4: Wat bracht de COP 28?
Bij aanvang De eerste dag van de COP28 in Dubai, 30 november 2023, het warmste jaar ooit gemeten1. In Vlaanderen is het kot te klein
De derde weg – deel 3: Minder of juist niet?
De twee referentieboeken1 uit Deel 2 van deze bijdrage “Twee visies op het leven “ zetten twee manieren van denken over de toekomst tegenover elkaar:
De derde weg – deel 2: 2 visies op het leven
Hoe sta je in het leven? We kunnen op twee tegenover elkaar staande manieren in het leven staan. Welke bij jou persoonlijk overweegt heeft te