Record maand juli
Op 26 juli stonden in de krant die ik lees vier artikels over het klimaat. Op 27 juli werd juli 2023 tot de warmste maand ooit verklaard. Welkom in een hete zomer!
Het tijdperk van opwarming van de aarde is voorbij en het tijdperk van koken is aangebroken. […] Voor grote delen van Noord-Amerika, Azië, Afrika en Europa is deze zomer wreed. Voor de hele planeet is het een ramp – Antonio Guterres, secr. gen. VN op 27 juli 2023
We namen recordtemperaturen waar in de VS, Canada, Zuid-Europa, Noord-Afrika en China. Er woedden bosbranden in Zuid-Europa, Noord-Amerika en Noord-Afrika, felle onweersbuien met hagelstenen als tennisballen in de Alpen, overstromingen, evacuaties van lokale bewoners en toeristen zowat overal. Honderden miljoenen mensen op alle continenten kregen het advies extra te drinken, een siësta te houden, voetbaden te nemen en vooral thuis te blijven. China opende schuilkelders om verkoeling te bieden.
de rode lijn vergelijkt de gemiddeld temperatuur op aarde van 2023 met
(1) de grijze band die de 1,5°C stijging voorstelt en (2) alle waarnemingen vanaf 1940
Deze extreme omstandigheden begonnen vorig jaar al. Het was toen al warm met een extreem droge winter. Daarom was het hout zo droog en dor dat de grote bosbranden van dit jaar enkel op ontsteking lagen te wachten. Recordmaand juni 2023 was dan het gedroomde voorspel voor een “lange hete zomer”. Omdat veel mensen van het platteland naar steden trekken liggen ganse gebieden er niet goed onderhouden. Dit geeft de branden de kans heviger te woeden en grotere gebieden te bestrijken.
Een kleine greep uit de recordtemperaturen1
- Europa: 45,4°C in Catalonië (18/07), 48,2°C op Sardinië (24/07);
- Noord Afrika: 49°C in Tunis (23/07);
- Amerika: 46,7 °C Phoenix, Arizona (21/07), 56°C Death Valley (26/07), in Florida is het 32°C bij de koraalriffen in de oceaan;
- China: 52,2 °C in Sanbao (16/07).
Het inspireerde sommigen om te adverteren met vakantie bij milde temperaturen op Madeira of Tenerife en aan de Opaalkust of in Scandinavië. Deze streken zijn koel door oceaanwinden of liggen boven de straalstroom die op dit ogenblik niet beweegt.
Aan het Gardameer vielen op 24/07 hagelbollen zo groot als citroenen waardoor de VAB overstelpt werd met vragen naar voorruiten voor beschadigde auto’s.
Het zou interessant om de Belgen en Nederlanders die hun vakantie in Zuid-Europa verstoord zagen door de bosbranden de vraag te stellen “pas je nu je inzichten en houding over klimaatverandering aan?”
Het World Weather Attribution2 simuleert duidelijk dat deze uitzonderlijk hitte er niet zou zijn zonder broeikasgassen en klimaatopwarming. We verwachten deze uitzonderlijke grillen van het weer nu eens in de 15 jaar in de regio VS/Mexico, eens in de 10 jaar in Zuid-Europa en zelfs om de 5 jaar in China. Hittegolven zijn nu al 2,5°C warmer in Zuid-Europa, 2 °C in Noord-Amerika en 1°C in China. Na 2030 is zullen de huidige temperaturen als ‘een frisse zomer’ bestempeld worden!
In juli hebben miljoenen mensen geleden onder de hitte. Jammer genoeg zijn de huidige records de keiharde realiteit van klimaatverandering en een voorsmaak van de toekomst – Petteri Taalas, WMO, het VN weerbureau
Ik zal drie prioriteiten nastreven: het verbeteren van inclusiviteit en diversiteit, het bewaken van de wetenschappelijke integriteit en beleidsrelevantie van IPCC-evaluatierapporten, en het effectief gebruikmaken van de beste beschikbare wetenschap over klimaatverandering – Jim Skea bij zijn aanvaardingsspeech
De energietransitie
De klimaatperikelen van deze zomer zetten velen aan het denken over de transitie die nodig is om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen. Die transitie heeft vele facetten
De extra elektrische energie van 3,3% (5,1% in China en India, 1,7% in Europa of drie maal het huidige Duitsland) die we volgend jaar nodig hebben kunnen we uit hernieuwbare bronnen halen. Misschien wordt 2024 het eerste jaar waarin de productie van duurzame elektriciteit die uit steenkool overstijgt7. Let wel de toename in landen als China en India is voor een groot deel te wijten aan het exploderend aantal airco-toestellen.
Het is bemoedigend om te zien dat hernieuwbare energiebronnen een steeds groter deel van de elektriciteitsopwekking voor hun rekening nemen” […] “het nu tijd is voor beleidsmakers en de particuliere sector om voort te bouwen op dit momentum om ervoor te zorgen dat de emissies van de energiesector blijvend afnemen. – Keisuke Sadamori, directeur energiemarkten en veiligheid van het IEA
De overgang naar hernieuwbare energie is een materiaaltransitie8. Daarin hebben de Chinezen voorsprong genomen door ervoor te zorgen dat ze (1) de mijnen in handen hebben voor wat nu ontgonnen wordt aan zeldzame aardmetalen (60 %), lithium (13 %) en koper (8 %) én (2) de wereldwijde verwerking van die aardmetalen (87 %), kobalt (65%), lithium (58%), koper (40%) en nikkel (35%). Europa moet zich bezinnen om onafhankelijker te worden van deze bronnen én er zeker van te zijn dat de ontginning volgens onze strengere milieueisen gebeurt. Ertsen komen nu vaak uit mijnen waar veel schade veroorzaakt wordt door ontbossen van regenwoud, vervuiling van water of inzet van kinderarbeid.
De jacht op “mangaanknollen” is geopend. Op de bodem van de Clarion-Clipperton Zone (CCZ) in de Stille Oceaan tussen Hawaï en Mexico liggen op een diepte van 3.500 meter en meer “mangaanknollen” die zich over honderden miljoenen jaren gevormd hebben. Die mineralen blijken zeldzame metalen als nikkel, koper, kobalt en mangaan te bevatten in concentraties tot 20%. Veel hoger dan de 0,01 % à 0,2% van ertsen uit mijnen. Alleen moeten we moeten nog leren om die te “oogsten”. Bedrijven uit België (Global Sea Mineral Resources van Deme) en joint ventures uit Nederland en de VS (Cook Islands Cobalt) staan klaar om vanaf 2024 proeven te doen op eerst concessies9. De bedenkingen daarover zijn groot. Het is een experimentele technologie die zich waagt in een zone van leven die absoluut nog niet gekend is. Het effect van sporen van rupsbanden op de zeebodem of van omgewoeld zand op onze voedselketting is totaal onbekend. Ook de lokale bevolking op de eilanden in de streek is zeer verdeeld. Sommigen willen zo snel mogelijk beginnen met oogsten terwijl anderen willen dat de bodem met rust gelaten wordt. De VN organisatie ISA (International Seabed Authority) staat voor een moeilijke oefening om daar afspraken over te maken. Wordt het nu starten met oogstprogramma’s of wachten tot we veel beter zicht hebben op de gevolgen?
Communicatie
Deze hete zomer creëert een probleem i.v.m. communicatie over klimaat.
De tsunami aan onheilsberichten over recordtemperaturen, honderden bosbranden, plotse overstromingen door onweders met de bijhorende beelden en doden stompen eerder af dan dat ze inspireren tot klimaatactie. In opiniestukken en nieuwsbrieven werden dan ook vragen gesteld als “Waarom verkoopt het klimaat niet?” en “Waar schiet onze verbeelding tekort voor actie?” of nog “Wilt u als lezer mee nadenken hoe we beter kunnen communiceren over klimaatverandering?”
De meeste mensen die ik ken en die een of andere vorm van klimaat actie doen hebben daar allemaal een persoonlijke en emotionele reden voor. Er is altijd wel een moment aan te wijzen waarop ze beslist hebben “iets te doen” en vol te houden. De rest ligt in het begrijpen en toepassen van ideeën die ze van overal halen. Dit toont aan dat communicatie nodig is om te informeren maar niet voldoende is om mensen aan ’t werk te zetten. Communicatie moet aangeven wat mogelijk is en dat het de moeite loont. Na een transitie is er een wereld waar het goed is om te leven en waar klimaatveranderingen teruggebracht zijn tot de natuurlijke evoluties.
We zullen ondertussen nog veel klimaatgerelateerde berichten lezen en horen. Om Vincent Merckx van VRT.be te citeren uit zijn nieuwsbrief van donderdag 13 juli
Ik zal dus de rest van mijn loopbaan berichten moeten blijven schrijven zoals die hierboven. Alleen de cijfertjes zullen veranderen, elke keer weer een beetje hoger. De vraag is dan: hoe zorgen we ervoor dat die gelezen blijven worden?