De oogst van 20 april
In De Standaard, mijn huiskrant, staan op 20 april drie artikels waar je niet naast kan kijken- P 18: “De smerige waarheid achter de nikkelrace in Indonesië” (Nico Tanghe)1;
- P 28: “Mensen zijn geen middelen” (opinie bijdrage van Jan Rosier, Prof. Managementwetenschappen, KU Leuven)2;
- P 10: “Het Europese klimaat anno 2022: veel zon, weinig ijs” (Tom Ysebaert)3.
Het WTK concept van Vermeersch als kapstok
In “De ogen van de Panda” ontwikkelde Etienne Vermeersch zijn concept van de zelfversterkende werking tussen Wetenschap, Technologie en Kapitaal (WTK); Dit mechanisme kwam na de verlichting op gang en werd vanaf de industriële revolutie de leidende (economische) filosofie in de “Westerse” – versta kolonialiserende – landen. Na de val van de Berlijnse muur, het moment waarop de geschiedenis zou stoppen en we allemaal in een westers-denkende wereld zouden gaan leven, kwam dit denken volop tot bloei. In WTK staat sinds 1989 de maximalisatie van “aandeelhouderswaarde” centraal. Die maximalisatie is gebaseerd op een aantal pijlers- Grondstoffen zo goedkoop mogelijk winnen;
- Producten zo goedkoop mogelijk maken;
- Arbeid flexibel inzetten en zo weinig mogelijk betalen.
De smerige waarheid achter de nikkelrace in Indonesië
Nico Tanghes artikel over de nikkelrace in Indonesië bespreekt de eerste twee pijlers. De Indonesische president Joko Widodo doet er alles aan om zijn land te positioneren op de wereldmarkt van nikkel, bauxiet, koper en lithium. Daarvoor sloot hij al contracten met autobouwers Tesla, Ford, Mitsubishi, Hyundai, Toyota en Volkswagen over grondstoffen voor batterijen en lokale productie van auto’s. Ook mijnbouwers als Eramet, Zhejiang Huayou Cobalt en batterijbouwers als CATL en BASF doen mee. Het artikel wijst ook op de tol aan landroof voor de mijnen4, de 500.000 ha gerooide bossen, de vervuilende kolencentrales en het vervuilde water om de ertsen te zuiveren.Mensen zijn geen middelen
De derde pijler van Vermeersch’ WTK concept, zo weinig mogelijk betalen voor arbeid, leidt ertoe dat werknemers zich steeds meer “Human Resources” voelen. Geen individuen die voor een gezin staan met de vraag voor respect voor hun werk. Dan is de these van het opiniestuk “Mensen zijn middelen”.Het hele punt is dat CEO’s en aandelhouders (externe) rijdkom nastreven die ze alleen voor zichzelf willen houden… Maar er kan geen kapitaal zijn zonder arbeid en geen arbeid zonder kapitaal – Jan Rosier, DS 20 april 2023
Het Europese klimaat anno 2022: veel zon, weinig ijs
Waar die houdingen ons naartoe leiden is duidelijk. Door de groeidrang van bedrijven worden de ecosystemen op aarde op allerlei plaatsen aangevallen. Het Stockholm Resilience Centre5 stelt vast dat de draagkracht van onze planeet al ruimschoots is overschreden voor cruciale parameters als biodiversiteit, “novel entities” zoals plastics, fosfor en stikstof, bebossing en klimaatopwarming. Over de zomer van 2022 meldt het recente “State of the Climate” rapport van de Europese klimaatdienst Copernicus6 dat die- De heetste ooit was sinds het begin van de waarnemingen. 1,4°C boven het gemiddelde van de referentieperiode 1850 – 1900. In Groenland en Spitsbergen werden periodes van respectievelijk 8 en 2,5 °C over-temperatuur geregistreerd. Dit is in lijn met de verwachtingen van alle recente IPCC rapporten;
- Uitzonderlijk droog was. 63% van alle rivieren hadden ergens in het jaar te droge standen. Alpengletsjers verloren 5 km³ ijsvolume en er waren 50 dagen minder met sneeuw;
- Het voordeel had van meer zonenergie, dat de verwarming minder aan moest maar de koeling des te meer, en dat er minder windenergie was.
Het verband
De link tussen deze artikelen wordt nog steeds gevonden bij de manier waarop we kijken naar de economie, de wijze van groei en aandeelhouderswaarde. De aarde, en bijgevolg wij als Homo Sapiens, hebben dringend nood aan een bredere kijk op wat we doen en hoe we vooruitgang en welzijn meten. Dat geldt niet enkel voor eigenaars en managers van bedrijven of toppolitici die met hen samenwerken maar ook voor alle werknemers van die bedrijven en de gezinnen die van hun inkomen afhankelijk zijn.De aarde is een beetje dom… naïef… te lief… maar als het haar teveel wordt begint ze woest te koken en zal ze ons bestoken – Boudewijn De Groot, “Aarde”
PS:
ik heb tijdens het schrijven van dit artikel om 15u35 even gepauzeerd om rechtstreeks naar de lancering van Starship van SpaceX te kijken. De lancering ging goed maar de ontkoppeling van de eerste trap faalde. Het laconieke commentaar was “An exciting moment to see how the platform was cleared and a lot of data was gathered during the launch to improve the project”. Maar de heimelijke droom achter dergelijke projecten is de ruimte te veroveren om daar de materialen van de toekomst te halen. Lost dat onze problemen op met de ecosystemen hier op aarde?
1 De ongemakkelijke waarheid achter de westerse nikkelrace in Indonesië | De Standaard
2 De dwarsliggers hebben gelijk | De Standaard
3 Het Europese klimaat anno 2022: veel zon, weinig ijs | De Standaard
4 Indonesië ziet in nikkel kans op rijkdom en macht, maar dat heeft een prijs (nos.nl)